Towarzystwo Kolei Marchijsko Poznańskiej, zalążkiem dworca w Zbąszynku.
Płynnie mkną pociągi po magistrali kolejowej Berlin – Warszawa. Czytając tę publikację każdy podróżny, chętnie pozna jej historię. Połączenie kolejowe Frankfurt n/Odrą – Poznań i Guben – Poznań uruchomiono w dniu 26.06.1870 roku. Linie te należały do Towarzystwa Kolei Marchijsko – Poznańskiej z siedzibą w Guben. Koncesja na budowę tych tras została wydana 25.03.1867 roku. Pomysł zrodził się z racji potrzeby połączenia Dolnego Śląska i Berlina z Poznaniem i dalej z resztą terytorium Niemiec.
Kolej Marchijsko Poznańska w głównej – omawiane postaci, oddanej do użytku w dniu 26.06.1870 roku. Do tej kolei należał również, krótki 9 km. odcinek toru Opalenica – Grodzisk Wlkp., wybudowany w 1888 roku. W dniu 01.01.1883 roku kolej została przejęta przez państwo, co miało ścisły związek ze stopniową jej rozbudową. Tuż przed 1900 rokiem położono drugi tor, co miało miejsce w 1898 na północnym i 1899 na odcinku Zbąszyń – Guben. Przebudowano również część budynków, które służyły kolei.
Niżej projekt z 1942 roku, który miał się pokrywać z dzisiejszą linią Poznań – Rzepin. Nie doszedł do realizacji.
REKAPITULACYA.
Uwagi przygotowane według projektu drogi szynowej między Frankfurtem nad Odrą a Poznaniem.
„Odczytane na wezwanie marszałka sejmu 02.05.1842.w Poznaniu na zebraniu Obywateli, w celu wybrania członków Komitetu do tejże drogi żelaznej przez pana Notrebskiego.”
„Z końcem miesiąca lutego 1842 roku wyjechałem dla miejscowości pomiędzy Poznaniem a Frankfurtem nad odrą, oraz dla oznaczenia najwłaściwszego kierunku drogi szynowej, która by te dwa miasta z sobą połączyła, przedłużając tym sposobem bliską już ukończenia drogę szynową z Berlina do Frankfurtu”.
Przy tej robocie trzymałem się zasady głównej w projektowaniu dróg szynowych, to jest:, aby ta jak najprostszą być mogła i o ile być może jednakowo.
Zakupienie gruntu | 292,800 |
Usypanie drogi | 537,500 |
Mosty i kanały | 108,200 |
Szyny | 977,188 |
Panwie lane | 212.160 |
Śruby | 162.030 |
Kliny | 25.041 |
Podwaliny z Drzewa | 53.040 |
Ułożenie na miejscu | 66.300 |
Kręcono mosty | 7.800 |
Dwory | 149.250 |
Koszta przygotowawcze i pensye | 50,000 |
Wozy, parowozy itd. | 430,600 |
Procent 2 letni od kapitału | |
przez ciąg roboty. | 245,752 |
Łącznie | 3,317,661 talarów. |
Poznań, w Kwietniu 1842 roku.
Netrebski, inżynier.
Wyżej mamy wstępne projekty kolei z 1842 roku, mówiące że powstały trakt kolejowy Frankfurt – Poznań, był przedmiotem rozważań jeszcze przed powstaniem towarzystwa Kolei Marchijsko Poznańskiej w Guben.
Do towarzystwa Kolei Marchijsko – Poznańskiej należał również krótki odcinek linii kolejowej Opalenica- Grodzisk Wlkp. – 10 km. której otwarcie nastąpiło 10.12.1888 roku. Wyłączono ją z eksploatacji w 1994 roku. Od swego początku, opisane tu szlaki kolejowe przeszły bogate dzieje i zmiany w ich historii, które z pozoru mogłyby wydawać się mało ważne i niezasługujące na większą uwagę. Należy pamiętać, że po oddaniu w/w sieci priorytet miał odcinek Gubin – Zbąszyń – Poznań, tor z Frankfurtu nad Odrą do Zbąszynia, łączący się z częścią „gubińską” w Zbąszyniu, w pierwotnym założeniu miał odgrywać rolę drugoplanową. Jeszcze przed pierwszą wojną światową okazało się, że połączenie Frankfurtu n/Odrą – Poznań zyskało prym. W 1882 roku wyżej opisane trasy kolejowe zostały przejęte przez Pruską Kolej Państwową. W latach 1898 – 1989, położono drugi tor. Zbąszyń pełnił rolę stacji węzłowej, po 1920 roku przejął rolę stacji granicznej po stronie polskiej. Po stronie niemieckiej w latach 1920 – 1930 funkcję stacji granicznych pełnił Szczaniec na linii Frankfurt n/Odrą, a na linii Gubin – Zbąszyń dworcem celnym był Babimost. Stacje te przystosowano do odprawy podróżnych w ruchu międzynarodowym, oddając do użytku przebudowane obiekty, przystosowując je do pełnienia funkcji stacji granicznych. W związku z przesunięciem granicy polskiej w 1920 roku Niemcy zmuszeni byli do wybudowania po swojej stronie nowej stacji granicznej – Zbąszynek. Węzeł w Zbąszynku zaczęto budować wiosną 1923 roku, natomiast w 1925 roku, oddano do eksploatacji pierwsze wybudowane tory, uruchamiając dworzec rozrządowy. Przed pierwszą wojną światową wybudowano szereg linii bocznych i rozbudowano stacje. Przykładowo w Świebodzinie wybudowano wiaty peronowe i przejście podziemne, które służą podróżnym do czasów obecnych. Świebodzin w latach pierwszej i drugiej wojny światowej był stacją, na której odprawiano pociągi do Isterburga przez Poznań – Toruń – Iławę. Dnia 14 lipca 1930 roku, odprawę pociągów pasażerskich przeniesiono do Zbąszynka. Zbąszynek zaczął pełnić funkcję ważnej niemieckiej stacji granicznej w pełnym zakresie działania. Dotychczasowe stacje graniczne – Babimost i Szczaniec zeszły do roli podrzędnych. Gdy jeszcze dzisiaj przyjrzymy się uważnie tym obiektom stacyjnym, dostrzeżemy elementy (fragmenty budynków), które wykonano w chwili adoptowania ich na stacje graniczne. Po drugiej wojnie światowej, gdy tereny zachodnie przyłączono do Polski, pierwsze powojenne nazwy niektórych stacji, przez krótki czas brzmiały inaczej aniżeli obecne oraz w okresie późniejszym powojennym. Obecnie Kunowice – Kunowsko, Rzepin -Rypin Lubuski, Torzym – Toruń Lubuski, Drzewce – Debrznica, Bucze -Wuczków, Wilkowo Świebodzińskie – Wilków, Kupienino – Kupienin, Świebodzin – Świebodzin Wlkp. Zbąszynek – Nowy Zbąszyn. Po oddaniu głównej kolei w dniu 26.06.1870 roku rozbudowano również linie podrzędne znaczenia lokalnego.
Są to: Krosno Odrzańskie – Lubsko (01.11.1913 r.), Sulechów – Kargowa- Wolsztyn (01.04.1905), Sulechów – Trzebiechów (01.11.1915). Trzebiechów – Konotop został oddany już 01.07.1915 roku. Linię Sulechów – Świebodzin oddano w dniu 16.06.1918 roku.
Zbąszyń – Międzyrzecz uruchomiono już 01.06.1885 roku. Należy zaznaczyć, że od linii Poznań – Rzepin, do 1920 roku pociągi w kierunku Międzyrzecza brały początek na stacji Zbąszyń, korzystając ze swojego pierwotnego kształtu, to jest przed utworzeniem granicy polsko – niemieckiej w 1920 roku, gdy komunikacja z Międzyrzeczem, odbywała się wyłącznie po stronie zachodniej, gdyż Polsce dojazd do niemieckiego powiatu, nie był już potrzebny. Poważniejsze zmiany zaszły po oddaniu do pełnej eksploatacji stacji Zbąszynek. Sprawy związane ze Zbąszynkiem, są szeroko opisane w innych działach tej strony. Ze Zbąszynia odgałęziały się jeszcze dwie linie: Zbąszyń – Wolsztyn (01.07.1886), oraz Zbąszyń – Międzychód (01.09.1909), Linię w kierunku Międzychodu, obecnie można zobaczyć z pociągu, jadąc w kierunku Poznania, jako szczątki lokalnego połączenia. W dniu 01.10.1871 roku oddano do użytku Linię Legnica – Czerwieńsk o długości 128 km. Biegła ona z Legnicy przez Rudną Gwizdanów – Głogów – Zieloną Górę, którą połączyła z Czerwieńskiem.
Ponadto na obcinku Zbąszyń – Frankfurt n/Odrą wybudowano podrzędne linie znaczenia miejscowego, jak Toporów – Międzyrzecz (01.08.1909), Rzepin – Sulęcin 01.11.1890 r.
Po 1870 roku, następnym połączeniem kolejowym Rzepina, była linia Rzepin – Czerwieńsk, którą oddano do eksploatacji 01.05.1874 roku, oraz Rzepin – Kostrzyn n/Odrą (02.01.1875).
Wyżej wspomniane odcinki torów, wchodzą w skład aktualnej magistrali łączącej Szczecin z południem Polski. Po zapoznaniu się z niniejszym tekstem i chwilową zadumą nad losem kolei, która w pełni do niedawna funkcjonowała, musimy pogodzić się ze stanem aktualnym i z faktem, że świetność komunikacji kolejowej, to przeszłość bezpowrotna.
Powyższa mapka przedstawia plan budowy kolei z 1842 roku. Czerwono zaznaczona droga planowana w 1842 roku, na niebiesko przebieg ostateczny . Pomiędzy Frankfurtem a Rzepinem, trasa przebiegu się nie zmieniła, natomiast dalej, próbowano wykorzystać przebieg ostatecznie zagospodarowany przez linię Rzepin – Sulęcin – Międzyrzecz – Wierzbno.
Ewolucja połączeń kolejowych linii Frankfurt/O. – Poznań, wokół toru Szczaniec – Zbąszyń, na wysokości Zbąszynka.
Wbrew pozorom, opisywany fragment Kolei Marchijsko Poznańskiej, kryje w sobie wiele tajemnic. Pierwszą modernizacją niżej przedstawionego odcinka toru, było położenie drugiego toru w 1898 roku., uległa zmianie, z chwilą uruchomienia dworca osobowego w Zbąszynku. W dniu 14.08.1930 zlikwidowano odprawę podróżnych w Szczańcu. Urząd celny przeniesiono do Zbąszynka. Po uruchomieniu dworca osobowego w Zbąszynku, stare połączenie Szczaniec – Zbąszyń, zastąpiono nowym, przy częściowym wykorzystaniu pierwotnego przebiegu linii. W nieużytek przeszło 7.71 km. Starego toru, który został wyłączony w odległości 2.82 km. Na zachód od stacji Szczaniec, w wyniku zakręcenia traktu do Zbąszynka, oraz włączenia nowej trasy do tej oddanej do użytku w dniu 26.06.1870 roku o długości 3.17 km. tuż przed Zbąszyniem. Teraz odległość Szczaniec – Zbąszynek – Zbąszyń wynosi 17.16 km. W latach 1870 – 1930, odległość Szczaniec – Zbąszyń wynosiła 13.7. km. Po przebudowie w wyniku oddania Zbąszynka, odległość koleją łączącą wspomniane skrajne miejscowości, zwiększyła się o 6.54 km. Data technicznego oddania – uruchomienia toru dla ruchu towarowego, miała miejsce w dniu 24.11.1925, ruch odbywał się wtedy starym i nowym połączeniem, do chwili oddania do użytku dworca osobowego w Zbąszynku 14.08.1930 roku. Mapa ukazuje zmiany na długości obszaru, na którym docelowo powstał Zbąszynek. Tor oznaczony kolorem zielonym, odnosi się do pierwotnego przebiegu linii. Czerwony oznacza docelowy (dzisiejszy) przebieg połączenia. Niebieską linią oznaczono wyłączony w 1930 roku fragment odcinka Szczaniec – Chlastawa. Podobna sytuacja miała miejsce na drugiej „gałęzi” torów, dotyczących linii Guben Zbąszyń, co jest opisane w rozdziale 9.18. „Zbąszynek – Guben”.
Niżej po lewej, porównanie planów kolei Frankfurt – Poznań. Pierwszy pochodzi z 1842 roku, który miał przebiegać zaznaczonym na czerwono wyznaczonym gruntem. Oba projekty zakładały punkt początkowy od stacji Frankfurt/O. Linia niebieska odnosi się do ostatecznie zatwierdzonego projektu, który wdrożono do realizacji kolei uruchomionej w dniu 26.06.1870 roku. Na górze zaznaczona oddana do użytku w latach 1890 – 1892 jednotorowa linia Rzepin – Sulęcin – Międzyrzecz. Ciekawostką jest to, że linia do Międzyrzecza, stanowi fragment wcześniej projektowanego gruntu, który mimo zmian przebiegu kolei głównej, został wykorzystany do celów inwestycji związanych z żelaznymi drogami. Warto zauważyć, że linia Rzepin – Międzyrzecz bierze początek w Rzepinie, a jej punkt początkowy według pierwotnych oznaczeń, jest mierzony i wyznaczony od Frankfurtu/O, to znaczy tak jak zakładał projekt z 1842 roku. Linia koloru niebieskiego oznacza docelowo oddane połączenie, które po 18 latach eksploatacji, doczekało się drugiego toru, oraz łącznicy w Zbąszyniu, aby bezkolizyjnie z kierunku Frankfurtu/O, wjechać na odcinek do Guben, bez konieczności obracania parowozu, z ominięciem i nie dojeżdżając do stacji Zbąszyń.
Niżej tabelki z Podręcznego Wykazu Odległości Taryfowych D.O.K.P. Poznań z 1945 roku. Po lewej stronie odcinek Poznań – Zbąszyń, zamieszczenie Zbąszynia jako stacji końcowej, jest kontynuacją tradycji sprzed 1939 roku, gdy granica państwa przebiegała pomiędzy stacjami Zbąszyń – Zbąszynek. Tabelka po prawej, stanowi ciąg dalszy stacji w stronę Frankfurtu/O. Zawarta w spisie stacja Słubice, to Frankfurt/O, odnosi się do jeszcze nieuregulowanych ostatecznie granic, oraz ich błędnej interpretacji przez nowe władze kolejowe. Przystanek Słubice, który utworzono w 2003 roku, jest położony 15.14 km. na zachód od Rzepina, natomiast według wyżej zamieszczonych danych, odległość Rzepin – Frankfurt/O, wynosi równe 20 kilometrów. Rzeczywista długość odcinka Rzepin – Frankfurt/O, wynosi 23 km.
Ważniejsze daty.
01.01.1883 | Przejęcie kolei przez państwo. |
1896 | Decyzja o budowie drugiego toru. |
20.09.1898 | Położenie drugiego toru na odcinku Poznań – Świebodzin. |
20.10.1898 | Położenie drugiego toru na odcinku Świebodzin – Rzepin. |
13.04.1899 | Położenie drugiego toru na odcinku Rzepin – Frankfurt. |
17.08.1930 | Otwarcie łącznic Szczaniec – Bolewiny – Zbąszynek – Chlastawa – Zbąszyń . Przeniesienie odprawy granicznej ze Szczańca do nowo oddanego Zbąszynka. |
1945 | Utworzenie przystanku Słubice w 1945, czynnej do 1951-53 r. Ponownie od 2003. |
Nazwy stacji Szczaniec – Rzepin w latach 1870 do dziś, oraz daty ich otwarcia.
Stacja | Nazwy przejściowe po 1945 roku | Data otwarcia |
Szczaniec | 1870 | |
Kupienino | 1945 – 1947 Kupienin | 1899 |
Świebodzin | 1945 – 1947 Świebodzin Wlkp. | 1870 |
Wilkowo | 1945 – 1947 Wilków | 1909 |
Mostki | 1936 | |
Bucze | 1945 – 1947 Wuczków, 1947 – 1968 Bucze Wlkp. | 1899 |
Toporów | 1882 | |
Drzewce | 1945 – 1947 Debrznica | 1870 |
Torzym | 1945 – 1947 Toruń Lubuski | 1870 |
Boczów | 1885 | |
Rzepin | 1945 – 1946 Rypin Lubuski | 1870 |
Kunowice | 1945 – 1947 Kunowsko | 1878 |
Widocznay ślad po zmianie nazwy stacji w Świebodzinie. obowiązywał on w latach 1945 - 47.
Niżej zdjęcia współczesne stacji na linii Poznań – Frankfurt.