Skip to content
  1. Home
  2. /
  3. 9. Linie kolejowe
  4. /
  5. 9.4. Toporów – Międzyrzecz

9.4. Toporów – Międzyrzecz

ZAJEŻDŻONA KOLEJ

Ta jednotorowa linia kolejowa została otwarta w dniu 01.08.1909 roku, tworząc Toporów stacją węzłową. Stacja Toporów została wybudowana w 1882 roku, jako stacja przelotowa przy trakcie Frankfurt – Zbąszyń (Poznań), należącej do Kolei Marchijsko Poznańskiej, oddanej do użytku 26.06.1870 roku. Toporów posiadał czynną wówczas, jednostanowiskową parowozownię i wieżę ciśnień, która z lokomotywownią tworzyła ciekawą całość, oraz wrażenie znaczącej stacji. Obecnie parowozownia i wieża ciśnień pozostały tylko we wspomnieniach, zostały  zburzone tuż przed 2000 rokiem, gdy prace modernizacyjne głównej linii stawały się coraz intensywniejsze, a tutaj były potrzeby przesunięcia jej torów.  Pociąg rozpoczynający bieg w Toporowie, jechał równolegle do linii magistrali kolejowej w kierunku wschodnim, wzdłuż głównej linii,  około 1,5 km od stacji, po południowej stronie. Następnie obierając kierunek północny,  przejeżdżał tunelem pod głównym szlakiem wschód – zachód i znikał w wąwozie. Stacja Łagów według założeń międzywojennych miała być stacją węzłową. Nie zrealizowane plany, zakładały połączenie Łagowa linią kolejową ze Skwierzyną. Linia ta miała przecinać tory z Rzepina do Międzyrzecza w Templewie.

Stacja Toporów 21.09.1986. Express "Berolina" z Berlina do Warszawy.
Stacja Toporów 21.09.1986.
Stacja Toporów 21.09.1986. Doczepiany Tkt-48 w kierunku Międzyrzecza.

Od stacji Łagów trasa zmienia kierunek niemal pod kątem prostym z północnego na wschodni w kierunku Gościkowa. Około 15 km przed Międzyrzeczem leży miejscowość i stacja Gościkowo – przed wojną Paradais, a po roku 1945 – Paradyż. Tuż przed drugą wojną światową, według niemieckich założeń przerwanych przez wojnę, z Gościkowa planowano przeprowadzić tor do Świebodzina. Przed Gościkowem ze stacji Staropole odgałęział się tor w kierunku północnym do Kurska. Odcinek tych torów zbudowany w okresie międzywojennym zaliczany był do znaczących linii strategicznych, pełnił on jednocześnie rolę bocznicy wojskowej ze stacją Kursko. Jednak wjazd na bocznice wojskowe został zdominowany przez północny od stacji Kursko, a ten ze Staropola został jeszcze przed wojną rozebrany. Warto wspomnieć, że bocznice wojskowe, stanowiące łącznik pomiędzy oboma liniami podrzędnymi, zamykały „oczko”, jadąc z Rzepina, Toporowa, Staropola i dalej do Kurska. Nie trzeba było obracać parowozu, zmieniać kierunku jazdy, żeby wrócić do stacji Rzepin. Czyli rozwiązanie kolejowe przechodzące przez sieć bunkrów, z góry zakładało komunikację od strony zachodniej, gwarantując władzom niemieckim bezkolizyjny objazd wspomnianych terenów. Obszerne połacie tych terenów aż po granice Międzyrzecza w latach 1930 – 1940 Niemcy zagospodarowali pod kątem obronnym. Wybudowali tu tzw. Międzyrzecki Rejon Umocnień w celu zabezpieczenia swojej granicy wschodniej. Potężne umocnione bunkry i militarne podziemne budowle, tworzyły system obronny. Pas umocnień fortyfikacyjnych ciągnął się od Kurska przez Kęszycę (z bocznicą kolejową), Nietoperek, Kaławę, aż do Boryszyna i jeziora Paklicko. Bieg historii sprawił, że od 1945 roku do 1992 gospodarzem tych terenów była Armia Radziecka. Obecnie opuszczone przez wojska umocnienia stanowią atrakcję turystyczną. We wsi Nietoperek utworzono rezerwat dla nietoperzy, które w podziemnej części umocnień znalazły doskonałe, chłodne i wilgotne miejsce do zimowego snu.

Wyjeżdżając z Gościkowa, pociąg zdecydowanie zmieniał kierunek biegu ze wschodniego na północny i od strony południowo – zachodniej łagodnym łukiem dojeżdżał do docelowej, pięciokierunkowej stacji Międzyrzecz.

Dworzec w Toporowie w latach 1986 i 2016 – porównanie po 30 latach. Stację Toporów oddano w 1882 roku. Od 1909 roku, to jest, z chwilą wybudowania połączenia do Międzyrzecza (01.08.1909) o długości 42.08 km., budynek dworcowy został rozbudowany w stronę wschodnią.
Porównanie. Stacja Toporów przed i po rozbudowie. Po lewej dworzec z lat 1882 – 1909, gdy stacja była jeszcze przelotową. Po prawej już rozbudowana po 1909, gdy dołączano tor do Międzyrzecza w 1909 roku.

Po opisywanej linii kolejowej Toporów – Międzyrzecz, przetoczyła się niezliczona ilość pociągów osobowych, towarowych i wojskowych. Pociągi według rozkładu jazdy PKP z 1946 roku pokonywały tę trasę o długości 42 km. w czasie 1,5 godziny, natomiast w 1987 roku, ostatnim w jej ,,pracowitym’’ życiu – w 2,5 godziny. Z żalem należy, więc stwierdzić, że eksploatowaną przez 42 lata linię kolejową, bezdusznie zajeżdżono. Od dłuższego czasu tradycyjnym, toczącym się po tych torach składem były dwa wagony osobowe ciągnięte przez parowóz serii Tkt 48.

Niżej dokument  przewozowy, Służbowy Rozkład Jazdy, oraz tabele dokumentów handlowych z linii Toporów – Międzyrzecz.

List przewozowy z około 1915 roku.
List przewozowy z około 1915 roku.
Służbowy rozkład jazdy z 1993 roku.
Służbowy rozkład jazdy z 1993 roku.
Służbowy rozkład jazdy z 1993 roku.
Służbowy rozkład jazdy z 1993 roku.
Zakres czynności stacji z 1930 roku.
Zakres czynności stacji z 1930 roku.
Służbowy rozkład jazdy z 1993 roku.
Służbowy rozkład jazdy z 1993 roku.

Od 1945 do 1987 roku przemierzały tędy 3 pary pociągów na dobę. Wobec braku remontów torowiska i konserwacji rozjazdów linia stopniowo popadała w ruinę. Gdy na skutek ciągłej eksploatacji została zniszczona i wymagała uzdrowienia, skazano ją na niebyt. Nie dało się tylko wymazać o niej pamięci. Nasuwa się wniosek, że właśnie w taki sposób PKP nieświadomie sama siebie odstawia na boczny tor donikąd. Po zawieszeniu przez PKP ruchu osobowego w 1987 roku ruch towarowy odbywał się jeszcze do 1994. W latach 1993-1994 odcinek linii Toporów – Sieniowa Lubuska liczący 14 km był obsługiwany przez nienależącą do PKP Lubuską Kolej Regionalną, a gdy jeszcze P.K.P.  zamknęło pociągów pasażerskich, przez krótki czas miała miejsce, zastępcza komunikacja autobusowa. Pasażerowie nadal chętniej korzystaliby z pociągów, pomimo że wsiadali do coraz bardziej zniszczonych wagonów toczących się z coraz większą trudnością po zniszczonych torach.

Pamięć o ”ciuchci’’ pozostała, a ona sama uległa zniszczeniu, chociaż była z żelaza.

Dzisiaj pozostał ruch towarowy pomiędzy Międzyrzeczem a Sieniawą Lubuską, przeplatany z pociągami turystycznymi. Modyfikacje tej kolei po 2000 roku, w niniejszym opisie, są wspomniane powierzchowne, ponieważ intencją wspomnień i refleksji na temat tej trasy, jest utrwalenie czasów, gdy wszystko było żywe w naturalnym ciągu czasu i eksploatacji.

Galeria – Stacja Toporów z lat 1986 – 1992.

Galeria – Stacja Toporów do 1945 roku.

Galeria – Obiekty na linii Toporów – Międzyrzecz do 1945

Galeria – Gościkowo i Łagów w 1986 

Galeria – Rozkłady jazdy

Galeria – Wybrane mapki okolicy

sentymentalny.com

Zbąszynek, kolej i ja

Czyli podróż w sentymentalne klimaty

Miłosz Telesiński – Zbąszynek – 2021

Znajdziesz mnie tutaj